این سفر در شرایطی انجام می‌شود که روابط تهران و باکو، با وجود برخی فراز و فرودهای سیاسی و امنیتی، همواره از پشتوانه‌ای غنی از مشترکات تاریخی و فرهنگی برخوردار بوده است. ایران و جمهوری آذربایجان علاوه بر همجواری جغرافیایی، دارای قرابت‌های عمیق خانوادگی و اجتماعی هستند که این امر روابط دو همسایه را فراتر از مناسبات رسمی میان دولت‌ها، به روابطی «خویشاوندانه» و بر پایه اعتماد متقابل تبدیل کرده است.

یکی از مؤلفه‌های کلیدی این سفر را باید در چهارچوب سیاست خارجی متوازن جمهوری اسلامی ایران تحلیل کرد؛ سیاستی که تلاش دارد همزمان با تقویت روابط با کشورهای مختلف جهان، مناسبات با کشورهای همسایه و منطقه را نیز در اولویت قرار دهد. سفر رئیس ‌جمهوری به باکو در ادامه تعاملات سطح بالای دولت با کشورهای آسیای میانه مانند ترکمنستان و تاجیکستان و پیشتر عراق، بیانگر عزم دولت چهاردهم جهت معماری نوین در روابط منطقه‌ای و همسایگی است.

جمهوری اسلامی ایران همواره بر این اصل پایبند بوده است که روابط خود با همسایگان را بر اساس منافع مشترک و فارغ از تأثیرپذیری از عوامل ثالث پیش ببرد. در همین راستا تهران در مواجهه با تحولات قفقاز جنوبی نیز سیاستی بر پایه عقلانیت، احترام به تمامیت ارضی کشورها و حمایت از صلح پایدار در منطقه اتخاذ کرده است.

این سفر و گفت‌وگوهای پیش رو می‌تواند مسیر تازه‌ای را برای گسترش مناسبات ایران و جمهوری آذربایجان فراهم کند که ظرفیت‌های بالقوه فراوانی در آن نهفته است؛ از جمله توجه و تقویت همکاری‌های استانی بین دو کشور به گونه‌ای که ساکنان استان‌های همجوار بتوانند از آن بهره ببرند.

همچنین موضوعاتی مانند بازگشایی مرزهای مشترک که از زمان شیوع کرونا با محدودیت‌هایی روبه‌رو بوده است، اموال دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان و پیگیری حقوقی پرونده‌های کنسولی از محورهای گفت‌وگو در این سفر خواهد بود.

یکی از موضوعات کنسولی مهم میان دو کشور، حادثه تأسف‌بار سفارت جمهوری آذربایجان در تهران است که جمهوری اسلامی ایران با رویکردی شفاف و مسئولانه، همواره اعلام کرده است که به اصول دیپلماتیک و تأمین امنیت نمایندگی‌های خارجی ملتزم بوده و خواهد بود.

رابطه میان ایران و جمهوری آذربایجان ریشه‌دارتر از چهارچوب‌های رسمی و دیپلماتیک است. خاطره‌های تاریخی مشترک و آیین‌های نزدیک، ارزش‌های دینی همسو و شبکه‌های اجتماعی خویشاوندانه میان مردم دو کشور، به خودی خود بستری برای تفاهم و هم‌افزایی فراهم می‌کند. چنین پیوندهایی در مقاطع حساس، می‌تواند به نیرویی برای عبور از سوءتفاهم‌ها و تثبیت همکاری‌های پایدار میان دولت‌ها تبدیل شود.

در مجموع سفر آقای دکتر پزشکیان به جمهوری آذربایجان را باید گامی عملی و حساب‌شده در مسیر تقویت روابط دوجانبه، تثبیت ثبات منطقه‌ای و همسایگی و نیز بهره‌برداری از ظرفیت‌های مشترک دو کشور دانست؛ ظرفیتی که می‌تواند در خدمت صلح، امنیت و توسعه پایدار در قفقاز جنوبی قرار بگیرد.

* سخنگوی دولت