حمل و نقل، ضعف برندینگ و بازاریابی بین‌المللی مهم‌ترین مشکل حوزه صادرات است. شهرام زارع، رئیس اتاق شهرکرد در گفت‌وگویی ضمن اشاره به مهم‌ترین حوزه‌هایی که چالش‌زا هستند، تاکید دارد: دولت می‌تواند با سیاست‌گذاری هوشمند و اجرای برنامه‌های حمایتی، مهم‌ترین تسهیل‌کننده صادرات باشد تا صادرات در استان چهارمحال و بختیاری با تاخیر کمتری به مقصد برسد.

در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانیم.

نمایشگاه ایران اکسپو 2025 دارای چه ظرفیت‌هایی است؟

حضور در نمایشگاه ایران اکسپو ۲۰۲۵ برای استان چهارمحال و بختیاری و اتاق شهرکرد، یک فرصت استثنایی است. این نمایشگاه تنها یک ویترین برای فروش محصولات نیست، بلکه مرجعی جهت معرفی کامل زنجیره ارزش برای صادرات است.

چهارمحال و بختیاری با وجود محرومیت‌های نسبی، دارای پتانسیل‌های بالا در حوزه‌های مختلف صادراتی اعم از کالا و خدمات است که متأسفانه تاکنون آن‌گونه که شایسته است، این ظرفیت‌ها معرفی نشده‌اند، حضور در ایران اکسپو می‌تواند پنجره‌ای به سوی بازارهای جهانی بگشاید و فرصتی برای جذب سرمایه‌گذاران و توسعه همکاری‌های بین‌المللی باشد.

چه توانمندی‌های صادراتی خاصی از چهارمحال و بختیاری در این نمایشگاه معرفی خواهد شد؟

این استان در حوزه‌های صنعت، کشاورزی، دامپروری و صنایع تبدیلی، صنایع‌دستی، گردشگری و شرکت‌های دانش‌بنیان ظرفیت دارد، به‌طور مثال در زنجیره‌های ارزش بادام، آبزی‌پروری، خوراک آبزیان، نساجی، محصولات فولادی، فرش و ... ظرفیت ‌هایی  وجود دارد که می‌توانیم در نمایشگاه اکسپو آن را به نمایش بگذاریم.

این استان یکی از قطب‌های تولید عسل، گیاهان دارویی، گردو، لبنیات باکیفیت و تولیدات گلخانه‌ای برای صادرات است. صنایع دستی استان در حوزه نمد، زرقام بافی، فرش دستباف، گلیم، جاجیم، خاتم، قفل چالشتر و ...  از شهرت جهانی برخوردار است و می‌تواند به عنوان کالاهای فرهنگی-  اقتصادی به بازارهای جهانی عرضه شوند.

کشت فرا سرزمینی و صادرات خدمات فنی و مهندسی از استان طی سال‌های اخیر به واسطه حضور فعال پیمانکاران و مدیران واحدهای صنعتی در حوزه‌های نفت و گاز، نصب خطوط خط تولید و جوش از قابلیت‌های زیادی برخوردار است.

چالش‌هایی که در مسیر صادرات محصولات و خدمات چهارمحال و بختیاری وجود دارد، چیست؟

این استان برای صادرات با مشکلات حمل و نقل و لجستیک روبرو است، استان ما از نظر دسترسی به بنادر و مرزهای بین‌المللی با محدودیت مواجه است، هزینه حمل و نقل بالا تا بنادر و سپس به سایر کشورها و نبود زیرساخت‌های مناسب، رقابت‌پذیری محصولات ما را کاهش داده است، همچنین افزایش هزینه‌های حمل و نقل و عدم توسعه زیرساخت‌های سخت‌افزاری گمرکی مانند استقرار گمرک در شهرستان‌های استان از دیگر چالش‌ها محسوب می‌شود.

ضعف برندینگ و بازاریابی بین‌المللی نیز از دیگر چالش‌های صادرات در چهارمحال و بختیاری و بسیاری از محصولات ما باوجود کیفیت بالا، به دلیل ضعف در معرفی و بازاریابی، ناشناخته مانده‌اند و اتاق بازرگانی در سال‌جاری سعی بر حمایت از برندهای معتبر و حضور مؤثر در بازاریابی محصولات استان دارد.

چالش‌های تأمین مالی در حوزه‌های ایجادی و تکمیل طرح‌های سرمایه‌گذاری و نیز تأمین مواداولیه از دیگر مشکلاتی است که باید مورد توجه قرار بگیرد.

چالش‌های ملی در حوزه صادرات را برشمارید؟

دیپلماسی اقتصادی، به‌طور مستقیم نقش موثری بر اقتصاد ایران دارد، اگر نتوانیم تحریم‌ها را لغو کنیم کشورهای توسعه یافته از همکاری با ایران خوددداری می‌کنند، یکی از راهکارهای اصلی برای تقویت تولید و جذب سرمایه‌گذار تقویت دیپلماسی سیاسی و اقتصادی کشور است، این دو مقوله جدایی ناپذیر هستند و ضعف در دیپلماسی سیاسی منجر به ضعف در دیپلماسی اقتصادی در کشور می‌شود.

بخشی دیگری از این مشکلات صادرکنندگان، مانند موانع بانکی و مقررات دست‌وپاگیر، چالشی ملی است که تمام استان‌ها با آن درگیرند، اما استان‌های کم برخوردار مانند چهارمحال و بختیاری با کمبود زیرساخت‌ها و نبود توجه کافی از سوی مرکز، با شدت بیشتری تحت تأثیر قرار می‌گیرند. برای مثال، در حالی که استان‌های شمالی و جنوبی به بنادر و گمرکات دسترسی آسان دارند، ما برای صادرات محصولات خود با هزینه‌های اضافی و تاخیرهای طولانی مواجه هستیم.

تصویب قوانین مرتبط با گروه ویژه اقدام مالی FATF، همواره یکی از مطالبات اصلی بخش خصوصی ایران در عرصه صادرات بوده است، باوجود تلاش‌های دولت برای تطبیق قوانین داخلی با استانداردهای FATF، عدم عضویت ایران در این نهاد بین‌المللی و قرار گرفتن در لیست سیاه، مشکلات متعددی را برای فعالان اقتصادی و صادرکنندگان ایجاد کرده است. 

یکی از بزرگترین چالش‌های صادرکنندگان ایرانی، مسدود شدن مسیرهای مالی است. بانک‌های خارجی به دلیل ریسک بالای همکاری با ایران، از انجام تراکنش‌های مالی با شرکت‌های ایرانی خودداری می‌کنند؛ این موضوع باعث شده تا صادرکنندگان برای دریافت درآمدهای خود با مشکلات جدی مواجه شوند و در برخی موارد، وجوه ارسالی به حساب‌های خارجی مسدود شود. 

به دلیل نپذیرفتن FATF، شرکت‌های ایرانی مجبور به استفاده از روش‌های غیرمستقیم و پرریسک برای انتقال پول هستند. این روش‌ها شامل استفاده از واسطه‌های مالی در کشورهای ثالث است که هزینه‌های تراکنش را به شدت افزایش می‌دهد و سودآوری صادرات را کاهش می‌دهد. 

بنابراین بسیاری از خریداران و شرکای تجاری بین‌المللی به دلیل ریسک‌های حقوقی و مالی، تمایلی به همکاری با شرکتهای ایرانی ندارند. حتی در مواردی که کالاهای ایرانی از کیفیت و قیمت رقابتی برخوردار هستند، ترس از تحریمها و محدودیتهای مالی باعث می‌شود تا طرف‌های خارجی از انعقاد قرارداد خودداری کنند. 

همچنین شرکت‌های بیمه و حمل ونقل بین المللی اغلب به دلیل تبعات تحریم‌های FATF، از ارائه خدمات به کالاهای ایرانی امتناع می‌کنند، این موضوع باعث افزایش هزینه‌های لجستیک و ایجاد اختلال در زنجیره تأمین صادرات می‌شود. 

امروزه همچنین رفع تعهد ارزی به یکی از چالش‌های عمده برای صادرکنندگان تبدیل شده است، فرآیند تخصیص ارز بسیار طولانی است و همین مسئله تولیدکنندگان و صادرکنندگان را  با چالش برای واردات مواداولیه و تجهیزات مواجه می‌کند.

کاهش بروکراسی اداری در سازمان توسعه تجارت یک چالش در پیش پای صادرکنندگان است، باید استعلام‌های بی‌مورد از مراکز مختلف برای صدور مجوز واردات و صادرات برداشته شود.

در نمایشگاه اکسپو 2024 شاهد بودیم که تجار از کشورهای آفریقایی و آمریکای جنوبی در این نمایشگاه حضور داشتند، از محصولات موجود در استان نیز استقبال می‌کردند، اما هزینه‌های بالای صادرات به این کشورها مانع از این می‌شد که تولیدکنندگان ایرانی بتوانند محصول خود را به این کشورها صادر کنند.

راهکارهای پیشنهادی برای افزایش صادرات چیست؟

توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل، حمایت مالی و بیمه‌ای از صادرکنندگان، برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی و رایزنی‌های تجاری، تسهیل مقررات گمرکی و استانداردسازی، توسعه اکوسیستم دیجیتال و بازاریابی آنلاین می‌تواند به توسعه صادرات کمک کند.

همچنین ایجاد کنسرسیوم صادراتی نیز یک راهکار مهم است، این کنسرسیوم ترکیبی داوطلبانه از چند شرکت است که با هدف آموختن هنر صادرات به اعضای خود و همچنین افزایش توان صادراتی و توسعه فروش کالاها و خدمات در خارج از مرزهای کشور و تسهیل صادرات این محصولات از طریق یک اقدام مشارکتی تشکیل می‌شوند و باید تلاش کنیم تا در چهارمحال و بختیاری نیز این ظرفیت تقویت شود.

چهارمحال و بختیاری با وجود تمام چالش‌ها، سرزمین فرصت‌های ناب است، ما از سرمایه‌گذاران و تجار داخلی و خارجی دعوت می‌کنیم تا با اعتماد به پتانسیل‌های این استان، در توسعه صادرات و اشتغالزایی مشارکت کنند. نمایشگاه اکسپو 2025 می‌تواند نقطه عطفی برای معرفی این ظرفیت‌ها باشد، اما نیازمند همراهی همه‌جانبه دولت، بخش خصوصی و مردم هستیم.

چه پیشنهادی برای بهتر شدن برگزاری نمایشگاه اکسپو 2025 دارید؟

برگزاری موفق نمایشگاه اکسپو 202۵ نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، جذب مشارکت گسترده و ارائه تجربه‌های منحصر به فرد برای بازدیدکنندگان است، مسیریابی هوشمند با طراحی اپلیکیشنی با قابلیت هدایت خودکار و پیشنهاد مسیرهای بهینه برای کاهش شلوغی، ارائه خدمات رفاهی بهتر از جمله افزایش سرویس‌های حمل ونقل داخلی، اتاق‌های استراحت، استفاده از ظرفیت صدا و سیما در استان‌ها و مرکز برای پوشش هر چه بهتر این رویداد، بازاریابی و جذب مخاطب جهانی با همکاری با اینفلوئنسرها و رسانه‌های بین‌المللی برای پوشش گسترده‌تر رویداد برای بهتر برگزار شدن این نمایشگاه پیشنهاد می‌شود.

همچنین می‌توان با استفاده از هوش مصنوعی ایده‌های هوشمندسازی و جذاب‌سازی نمایشگاه با کمترین هزینه، دستیار مجازی برای راهنمایی بازدیدکنندگان، سیستم امتیازدهی و بازخورد هوشمند برای بازدیدکنندگان از طریق هوش مصنوعی، تحلیل لحظه‌ای محبوب‌ترین غرفه‌ها، مشکلات تکرارشونده یا نظرات مهم، تولید محتوا با هوش مصنوعی در لحظه و تهیه QRکدهای هوشمند برای غرفه‌ها را انجام داد.