به گزارش آژانس خبری کارآفرینان اقتصاد، اِلمان (نماد) شهری سازه یا اثری است که در فضای شهری نصب می‌شود و علاوه‌بر کاربردهای مختلف، جنبه‌های زیباشناختی و فرهنگی نیز دارد. اِلمان‌ها (نمادهای شهری) به اشکال مختلف نظیر مجسمه، آب‌نما، سازه‌های چوبی یا فلزی و حتی آثار هنری نقاشی خط یا گرافیک می‌تواند به هویت‌بخشی شهرها کمک کند.
نمادها و الگوهای شهری علائم و نشانه‌های القاکننده تفکر و بینش حاکم بر شهرها هستند و این علائم چنانچه با دقت و اندیشه انتخاب شوند می‌توانند به عنوان رسانه عمومی ایفای نقش کند و آگاهی بخش ساکنان شهر و حتی گردشگران و مسافران ورودی به این مناطق باشد.
در این میان در شهرها و حتی روستاه با نمادهای مختلفی روبرو می‌شویم که هر یک می‌تواند پیامی برای مخاطب داشته باشد و برخی چنان از تاثیرگذاری بالایی برخوردار است که تا سال‌ها در ذهن مسافران ورودی به این شهرها نقش می‌بندد و برخی شهرها نیز از وجود اِلمان‌های تاثیرگذار محروم هستند و چنانچه در این مناطق ورود کنیم از منظر زیبایی بصری، مبلمان شهری و یا نمادهای هویت‌بخش تفاوتی بین آن شهر با دیگر نقاط کشور نمی‌توان پیدا کرد.
شهرکرد مرکز استان چهارمحال و بختیاری میراث‌دار فرهنگ و تمدن غنی از اقوام ساکن در خود است که انتظار می‌رود با تهیه و نصب نمادهایی این فرهنگ و هویت را در سیمای خود هویدا کند و در کنار آن به زیباسازی محیط زندگی شهروندان نیز منجر شود.
در این راستا در سال‌های اخیر شاهد طراحی و نصب اِلمان‌هایی در سطح این شهر هستیم اما اینکه تا چه میزان در طراحی و نصب نمادهای شهری در شهرکرد موفق عمل شده است و در این حوزه با چه چالش‌ها و فرصت‌هایی روبرو هستیم در میزگرد آژانس خبری کارآفرینان اقتصاد مرکز شهرکرد با حضور متولیان امر، هنرمندان و کارشناسان این حوزه به نقد و بررسی گذاشته شده است.
میزگرد تخصصی « نمادهای شهری ؛ از زیبایی شناختی تا کارکرد مفهومی هویت بخشی» به میزبانی آژانس خبری کارآفرینان اقتصاد شهرکرد با مشارکت اکبر ایازی رییس سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری شهرکرد ، کریم منزوی استاد دانشگاه و گرافست، آرش روحی معمار و طراح المان های شهری و نرگس مجدزاده رییس اداره طرحهای کالبدی اداره‌کل راه و شهرسازی چهارمحال و بختیاری برگزار شد.
لزوم بهره‌گیری از هنرمندان در تهیه نمادهای شهری
یک استاد دانشگاه و از هنرمندان گرافست شناخته شده چهارمحال و بختیاری در این میزدگرد گفت: ریشه لغوی اِلمان از "اِلمنت" و به معنی عنصر و اجزای تشکیل‌دهنده یک ساختار است که شامل تابلوها، مجسمه‌ها، آب‌نماها و هرآنچه در شهر می‌توان طراحی و نصب کرد، می‌شود.
کریم منزوی افزود: برای چیدمان عناصر در فضای شهری با ۲ بخش نرم‌افزاری و سخت‌افزاری روبرو هستیم که باید گفت در حوزه نرم‌افزار باید اقدامات بیشتری انجام داد اما در شهرکرد کمتر مورد توجه واقع شده است و به طور معمول از اِلمان‌های آماده، استفاده شده و از طراحی و هنر هنرمندان تا حدی غافل مانده‌ایم.
وی با بیان اینکه برای طراحی و نصب اِلمان‌ها باید اعتبار مناسبی درنظر گرفته شود تصریح کرد: با وجود اینکه تهیه کارهای فاخر و ماندگار نیاز به حمایت مادی و معنوی دارد اما در این رابطه اعتبار مناسبی در استان هزینه نمی‌شود و اِلمان‌ها دقیقه ۹۰ و حتی بدون حضور ناظر رشته گرافیک نصب می‌شود.
این مدرس رشته هنر با بیان اینکه در طراحی و ساخت اِلمان‌ها باید از هنرمندان توانمند استفاده شود اظهار داشت: در پاره‌ای از موارد این اقدام انجام می‌گیرد اما در سطح کلان‌تر هر یک از ادارات و دستگاه‌ها به صورت هدفمند به این بخش ورود نکرده‌اند و کاستی‌هایی همچنان وجود دارد.
آنچه در خصوص المان‌های شهری با آن در شهرکرد روبرو هستیم به اصطلاح آش شله‌قلمکاری است که هنوز در شهرکرد به خوبی جانیفتاده است.
منزوی افزود: آنچه در خصوص المان‌های شهری با آن در شهرکرد روبرو هستیم به اصطلاح آش شله‌قلمکاری است که هنوز در شهرکرد به خوبی جانیفتاده است و وظیفه داریم در کنار ساخت نمادهای هنری، سطح سلیقه و توقع مردم را در این بخش افزایش داده تا آنها نیز از آثار فاخر لذت ببرند و آن را بپذیرند.
وی با اشاره به اینکه این استان از هنرمندان توانمندی در رشته‌های مختلف برخوردار است تصریح کرد: در کنار هنرمندان توانمند استان، اینکه چگونه طراحی فرهنگی و هنری نظیر اِلمان‌ها را اجرا کنیم از اهمیت دوچندانی برخوردار است و در این بخش باید دقت زیادی به کار گرفته شود.
بیشتر بخوانید:
جای خالی نمادهای هویتی در بام ایران
این هنرمند استان با بیان اینکه برخی اِلمان‌های شهری با وجود اینکه از طراحی و اجرای خوبی برخوردار است اما مورد پسند عموم مردم قرار نمی‌گیرد افزود: باید بر کار درست تداوم داشته باشد و سطح سلیقه مردم را ارتقا داد تا همانطور که تاریخ نشان داده است برخی اِلمان‌ها پس از گذشت سال‌ها ارزش و اهمیت خود را به دست می‌آورند و عموم مردم نسبت به آن تعلق پیدا می‌کنند.
نواقص زیباسازی شهری در شهرکرد را قبول داریم
رییس سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری شهرکرد نیز در این نشست با تایید بر اینکه نواقصی در خصوص المان‌ها و نمادهای شهری در شهرکرد وجود دارد اظهار داشت: نواقص را می‌پذیریم اما اعتقاد ما بر این است که در وهله نخست باید آن را ریشه‌یابی کرد و سپس از ظرفیت‌های موجود در راستای بهبود شرایط کنونی بهره گرفت.
اکبر ایازی افزود: علت این کاستی و نقص را باید در همان گام اول که سیاستگذاری‌های اولیه در حوزه سیما و منظر شهری و اساسنامه‌های موجود در این خصوص جست‌وجو کرد و باید گفت که از همان ابتدا مسیر به انحراف کشیده شده است.
نه تنها در رابطه با دستورالعمل‌ها و قوانین موجود در حوزه زیباسازی بصری، بلکه در حوزه تخصصی و همچنین اعتبارات هم ضعف‌های بسیاری وجود دارد.
وی تصریح کرد: نه تنها در رابطه با دستورالعمل‌ها و قوانین موجود در حوزه زیباسازی بصری، بلکه در حوزه تخصصی و همچنین اعتبارات هم ضعف‌های بسیاری وجود دارد و چالش‌هایی را برای ایجاد یک کار درست و تمییز در حوزه طراحی، اجرا و نصب المان‌ها در سطح شهر ایجاد کرده است.
رییس سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری شهرکرد گفت: برخی تصمیمات و رویه‌های غیر تخصصی، سبب شده تا نتوان در حوزه المان‌های شهری آنطور که باید موفق عمل کرد و نقیصه‌هایی در این خصوص شکل گرفته است.
ایازی با بیان اینکه اقدامات عمرانی صرف بر زیباسازی شهری غلبه کرده است افزود: در بسیاری از موارد مشاهده می‌شود که نگاه به شهر عمرانی است و وجود نگاه نرم‌افزاری و فرهنگی به پروژه‌ها کمتر دیده می‌شود.
چالش کمبود اعتبارات
وی کمبود اعتبارات را از دیگر چالش‌های فراروی المان‌های شهری عنوان کرد و اظهار داشت: به طور میانگین هر المان حدود ۳۰ میلیارد ریال هزینه به دنبال دارد که برای توفیق در این حوزه نیاز به اعتبار قابل توجهی است.
رییس سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری شهرکرد به تلاش‌های انجام شده در خصوص طراحی و نصب المان‌ها در شهرکرد طی ۲ سال اخیر نیز اشاره کرد و گفت: سال گذشته با اعلام فراخوان در خصوص طراحی المان، ۶۰ طرح به این سازمان ارسال شد که در نهایت با داوری‌های انجام شده ۶ طرح به مرحله اجرا رسید.
ایازی افزود: طی ۲ سال اخیر ۴۰ نماد و اِلمان شهری در شهرکرد نصب شده است که هرچند روی برخی از این نمادها را نمی‌توان اِلمان نامگذاری کرد و بیشتر به تندیس‌های شهری شبیه هستند و المانی با حجم بزرگ و طراحی زمینه در این خصوص نداشته‌ایم.
وی از آماده‌سازی مقدمات برای ساخت المان شهدا در میدان شهدا (چهارمحال) شهرکرد خبر داد و گفت: فضای مناسبی برای یک المان بزرگ و تاثیرگذار در این میدان وجود دارد و با توجه به برگزاری کنگره ملی شهدای استان، این المان در حال طراحی است.
رییس سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری شهرکرد در عین حال از وجود برخی المان‌های موجود در سطح شهر که نمایانگر مشاغل و صنایع‌دستی مخصوص این منطقه است اشاره کرد و گفت: کوی نمدمالان که در آن المان مرد نمدمال نصب شده است، مرد گیوه‌دوز و مرد آهنگر (چلنگر) از جمله تلاش‌های انجام شده برای هویت‌بخشی به شهر با نصب نمادها و عناصر شهری است و از سوی دیگر در تلاش برای ایجاد گذر فرهنگی، ورزشی و گردشگری در بافت تاریخی شهر هستیم.
اولویت ما در واگذاری طراحی و ساخت المان‌های شهری با هنرمندان بومی است.
ایازی تصریح کرد: امسال برای بخش هنرهای شهری و المان‌ها ۱۱۰ میلیارد ریال اعتبار پیش‌بینی شده است و اگر چه در همین رابطه اولویت ما در واگذاری طراحی و ساخت المان‌ها با هنرمندان بومی است اما از آنجاکه کیفیت کار نیز مهم است ممکن است از هنرمندان توانمند دیگر استانها نیز بهره گرفته شود.
وی با بیان اینکه طراحی و ساخت بیش از ۶۰ درصد نمادها و المان‌های شهری اجرا شده در ۲ سال اخیر به دست هنرمندان استانی انجام شده است اظهار داشت: برای انتخاب اِلمان‌هایی که از سوی هنرمندان در فراخوان‌ها شرکت داده می‌شود از نظر داوران در سطح ملی استفاده می‌شود و جدای از آن محدودیت‌های قانونی در واگذاری طرح‌ها به هنرمندان توانمند نیز مانعی در این خصوص است و باید طی مناقصه‌هایی طرح‌ها واگذار شود و این موضوع انتخاب هنرمندان شاخص را با چالش روبرو می‌کند.
اِلمان‌سازی در شهرکرد انجام می‌شود اما با سرعت کم
ایازی با بیان اینکه معرفی و تبلیغ خرده‌فرهنگ‌های استان در قالب المان‌های شهری در دستور کار این نهاد قرار دارد تصریح کرد: اگر چه به سمت المان‌سازی در حرکت هستیم اما سرعتمان کُند است و نیاز به هماهنگی بین دستگاهی به ویژه برای نصب اِلمان‌ها در ورودی‌های سطح شهر است.
وی با بیان اینکه شکل‌گیری اتفاقات خوب در حوزه المان‌های شهری نیازمند مشارکت مردم و همچنین قشر هنرمندان است افزود: انتظار می‌رود سطح آگاهی و دانش شهروندان نسبت به اِلمان‌های که در سطح شهر نصب می‌شود بیشتر و از نگاه قومیتی پرهیز و اعتمادسازی شود و از سوی دیگر هنرمندان هم با وجود محدودیت‌های مالی ما را همراهی کرده و در تولید آثار فاخر کمک کنند و ما نیز وظیفه داریم که جایگاه هنرمندان را ارج نهاده و آنها در سیاستگذاری‌ها و تصمیم‌گیری‌ها مشارکت دهیم.
رییس سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری شهرکرد با انتقاد از برخی دستورالعمل‌های تحمیلی برای تهیه و طراحی المان‌ها تصریح کرد: به طور مثال تهیه و نصب اِلمان‌ها با برخی موضوعات از جمله آسیب‌های اجتماعی مورد تاکید قرار می‌گیرد که چنانچه نسبت به اجرای آن امتناع شود، ترک فعل محسوب شده و پیامدهای حقوقی دارد.
ایازی یادآور شد: در مهر و ابان امسال فراخوان جدید در خصوص طراحی و تولید اِلمان‌ها منتشر خواهد شد که تمام تلاش ما بر اینست بستر مناسب را برای حضور و مشارکت هنرمندان توانمند و کاربلد استان فراهم کنیم.
ضرورت منطقه‌بندی شهرها (زونینگ) برای ساماندهی مبلمان شهری
یک معمار و عضو نظام مهندسی چهارمحال و بختیاری نیز در این میزگرد با انتقاد از اینکه جایگاه منطقه‌بندی شهرها (زونینگ) در طرحهای شهرسازی مغفول واقع شده است گفت: در حال حاضر آنچه نقشه راه شهرسازی در استانها قرار دارد طرح جامع تفصیلی و بازنگری‌های ۱۰ ساله آن است این در حالی است که آخرین طرح جامع شهرکرد به دهه ۸۰ و حدود ۲۰ سال قبل می‌رسد از همین رو برنامه مدونی برای طراحی مبلمان شهری در آن با توجه به مقتضیات زمان و مکان فعلی دیده نشده است و شاهد یک شلختگی و بی‌ریختی شهری در شهرکرد هستیم.
طرح تفصیلی فعلی شهرکرد نمی‌تواند جوابگوی نیازهای فعلی شهر باشد که برای رفع این کاستی، طرح منطقه‌بندی شهری (زونینگ) را پیشنهاد می‌دهیم.
آرش روحی افزود: طرح تفصیلی فعلی شهرکرد نمی‌تواند جوابگوی نیازهای فعلی شهر باشد که برای رفع این کاستی، طرح منطقه‌بندی شهری (زونینگ) را پیشنهاد می‌دهیم به این صورت که در هر منطقه از شهر متناسب با فرهنگ جغرافیایی آن به ساخت و نصب نماد و ساماندهی فضای شهری اقدام کرد.
وی با بیان اینکه قبل از طراحی و نصب المان‌ها در شهر باید ریخت‌شناسی شهری انجام داده شود تصریح کرد: این در حالی است که اکنون این مهم در شهرکرد انجام نشده است و نه تنها هویت‌سازی نشده بلکه چنانچه اقدامی در جهت هویت‌سازی شهری هم انجام شده باشد به سبب ناخوانایی با سایر مبلمان و فضای شهری از تاثیرگذاری، جذابیت، و زیبایی بصری لازم برخوردار نیست.
این مهندس معمار اضافه کرد: نبود طرح منطقه‌بندی شهرها از یک سو، جدایی هنرمندان با مهندسان معمار از سوی دیگر و نبود فضای مناسب شهری برای اجرای طرحهای المان شهری سبب شده که در حال حاضر آنچه در خصوص آراستگی و زیباسازی شهری در کنار هویت‌بخشی به شهروندان انتظار می‌رود محقق نشده باشد.
بیشتر بخوانید:
تقویت مبلمان شهری شهرکرد با نمادهای هویت‌بخش
روحی به اهمیت نقش شهروندان در پذیرش و همراهی با طرحهای شهری نیز اشاره کرد و گفت: ما با جامعه مواجه هستیم که آموزش هنری ندیده‌اند اما در مقابل به قضاوت طرحهای هنری می‌پردازند، از این رو در اینجا با دوگانگی‌هایی روبرو می‌شویم که کار را برای هنرمند و یا معماران سخت می‌کند.
وی که طراح اِلمان میدان ۱۲ محرم(فلکه آبی) شهرکرد است در پاسخ به برخی از انتقادات وارده شده به این طرح نیز توضیح داد: اگر چه طرحی که بدون نظارت طراح در میدان ۱۲ محرم اجرایی شده است با طرح اولیه آن تفاوت‌هایی دارد و نیاز به اصلاح‌هایی دارد اما زیرسوال بردن کامل طرح یک اقدام غیرکارشناسی بود و برای قضاوت کردن در مورد آن زمان داده می‌شد.
عضو نظام مهندسی چهارمحال و بختیاری افزود: ترویج، توسعه و آموزش هنر به شهروندان یکی از وظایف شهرداری است و در این رابطه در شهرکرد باید بیش از گذشته کار کرد.
غفلت از ظرفیت کمیته تخصصی سیما و منظر در اِلمان‌سازی‌ها
رییس اداره طرحهای کالبدی اداره‌کل راه و شهرسازی چهارمحال و بختیاری نیز در این میزگرد اظهار داشت: کمیته تخصصی سیما و منظر این اداره با حضور اعضایی از اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، شهرداری شهرکرد، میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، نظام مهندسی و اساتید دانشگاه مسوولیت طراحی شهری را دارد که این وظیفه در سطح کلان استانی است.
نرگس مجدزاده افزود: در کنار این کمیته تخصصی که به صورت استانی فعال است می‌طلبد تا در مقیاس کوچک نیز کمیته‌های شکل گیرد و به ساماندهی فضاهای شهری منجر شود.
اداره‌کل راه و شهرسازی در حوزه شهرسازی در قالب طرحهای توسعه عمران، نگاه بلندمدت و افق ۱۰ ساله دارد از همین رو نمی‌تواند به صورت جزیی و در کوتاه مدت به موضوع نمادهای شهری بپردازد.
وی در پاسخ به اینکه طرح تفصیلی چرا جوابگوی طراحی شهری در مقیاس کوچک نیست توضیح داد: اداره‌کل راه و شهرسازی در حوزه شهرسازی در قالب طرحهای توسعه عمران، نگاه بلندمدت و افق ۱۰ ساله دارد از همین رو نمی‌تواند به صورت جزیی و در کوتاه مدت به این موضوع بپردازد با این وجود طرح تفصیلی شهرکرد نیازمند بازنگری است.
رییس اداره طرحهای کالبدی اداره‌کل راه و شهرسازی چهارمحال و بختیاری ادامه داد: با این وجود هر نهادی قصد داشته باشد در حوزه فضای شهری طرحی طراحی و اجرا کند به کمیته تخصصی سیما و منظر این اداره‌کل ارجاع داده می‌شود و باید از این کمیته مجوز بگیرد اما تاکنون حتی در مورد یک نمونه از اِلمان‌های نصب شده در شهرکرد، درخواستی به این کمیته ارجاع نشده است.
مجدزاده ناهماهنگی بین دستگاهی را یکی از علل شلختگی شهری در شهرکرد عنوان کرد و گفت: در برخی موارد شاهد تک‌رویی‌ها در ساخت و نصب المان‌ها در سطح شهر هستیم در حالیکه نسبت به ظرفیت کمیته سیما و منظر این اداره‌کل توجهی نشده است.
وی افزود: در حال حاضر فضای شهری فعالی که در آن شهروندان احساس هویت و تعلق خاطر داشته باشند و یا با آن خاطره‌سازی کنند، نداریم و شدت این موضوع را در محله‌های طرح نهضت ملی مسکن بیش از هر منطقه دیگر شهر شاهد هستیم.
به گزارش آژانس خبری کارآفرینان اقتصاد، شهرکرد دارای ۲۰۰ هزار نفر جمعیت است.
شهرکرد به عنوان مرکز استان چهارمحال و بختیاری نماینده اقوام ساکن در استان است و می‌توان با معرفی مشاهیر اقوام لر، ترک و فارس در فضای شهری به ویژه اماکن عمومی به نحو مطلوبی فرهنگ و تمدن استان را معرفی کند.
دیدگاه خود را بیان کنید