به گزارش آژانس خبری کارآفرینان اقتصاد، اقتصاد متعارف (غربی) و اقتصاد اسلامی دو چارچوب متفاوت برای تحلیل رفتار مصرف‌کننده ارائه می‌دهند که هر یک با معیارها و مفروضات خاص خود، تعریف متفاوتی از هدف مصرف‌کننده ارائه می‌دهند. در این مقاله، هدف مصرف‌کننده در هر دو نظام به صورت تطبیقی بررسی و تحلیل می‌شود.

1. هدف مصرف‌کننده در اقتصاد متعارف

در اقتصاد متعارف، هدف اصلی مصرف‌کننده حداکثرسازی مطلوبیت (Utility Maximization) است. مطلوبیت به معنای رضایت یا خوشایند حاصل از مصرف کالاها و خدمات است. فرضیات کلیدی در این دیدگاه عبارتند از:

• منفعت‌طلبی: مصرف‌کننده به دنبال افزایش بیشینه رضایت شخصی خود است.

• عقلانیت: مصرف‌کننده رفتار عقلانی دارد و بر اساس اطلاعات موجود، تصمیم بهینه می‌گیرد.

• پیشرفت فردی: مصرف به عنوان وسیله‌ای برای بهبود رفاه و استاندارد زندگی فردی دیده می‌شود.

• عدم توجه به مسائل اخلاقی: در مدل‌های سنتی اقتصاد متعارف، مسائل اخلاقی و دینی به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته نمی‌شوند.

• انتخاب آزاد: مصرف‌کننده آزادانه میان گزینه‌ها انتخاب می‌کند و بازار به عنوان تنظیم‌کننده بهینه منابع عمل می‌کند.

2. هدف مصرف‌کننده در اقتصاد اسلامی

در اقتصاد اسلامی، هدف مصرف‌کننده تنها حداکثرسازی رضایت فردی نیست بلکه باید در چارچوب ارزش‌های دینی و اخلاقی حرکت کند. برخی از ویژگی‌های هدف مصرف‌کننده در اقتصاد اسلامی عبارتند از:

• کمال انسانی (تقوا): مصرف‌کننده باید در مصرف خود رعایت اعتدال، پرهیز از اسراف و تبذیر و توجه به اخلاق اسلامی داشته باشد.

• رضایت خداوند: مصرف باید به گونه‌ای باشد که رضایت خداوند را جلب کند و از گناهان و امور حرام پرهیز شود.

• مسئولیت اجتماعی: مصرف‌کننده موظف است به فکر جامعه، فقرا و نیازمندان باشد و سهمی از دارایی خود را به دیگران اختصاص دهد.

• عدالت و تعادل: مصرف نباید باعث ایجاد نابرابری و بی‌عدالتی شود.

• مصرف عقلانی و اخلاقی: مصرف‌کننده باید علاوه بر عقلانیت اقتصادی، معیارهای اخلاقی را نیز در انتخاب خود مدنظر قرار دهد.

3. مقایسه تطبیقی هدف مصرف‌کننده در دو نظام

4. پیامدهای رفتاری و اقتصادی

• در اقتصاد متعارف، مصرف‌کننده ممکن است به مصرف بی‌رویه، اسراف و توجه صرف به رفاه مادی تمایل داشته باشد.

• در اقتصاد اسلامی، مصرف‌کننده ملزم به رعایت حد تعادل، اجتناب از اسراف و کمک به دیگران است که منجر به توزیع عادلانه‌تر منابع و کاهش نابرابری می‌شود.

• اقتصاد اسلامی مصرف‌کننده را به سمت سبک زندگی متعادل‌تر و پایدارتر سوق می‌دهد.

نتیجه‌گیری

هدف مصرف‌کننده در اقتصاد متعارف و اقتصاد اسلامی با توجه به مبانی فلسفی و ارزش‌های هر نظام اقتصادی تفاوت بنیادین دارد. در حالی که اقتصاد متعارف بر حداکثرسازی مطلوبیت فردی تمرکز دارد، اقتصاد اسلامی به دنبال تحقق کمال انسانی، عدالت و مسئولیت‌پذیری اجتماعی است. شناخت این تفاوت‌ها می‌تواند به طراحی سیاست‌های اقتصادی مناسب‌تر و فرهنگ‌سازی مصرف سالم‌تر در جوامع کمک کند.