در صد و دهمین گزارش از سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» مجموعه‌ای از تحولات اخیر در دولایه جهانی و منطقه‌ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه‌شده و آخرین روندها و پیش‌بینی‌های اقتصادی تهیه شده توسط نهادهای اقتصادی بین‌المللی مورد واکاوی قرار گرفته است.
در تحولات جهانی، توافق تجاری ایالات‌متحده آمریکا و چین در ماه مه ۲۰۲۵ که در بحبوحه تنش‌های فزاینده میان دو کشور حاصل شد، نشانه‌ای از تغییری مهم در روابط تجاری این دو قدرت بزرگ اقتصادی است. پس از دوره‌ای از تشدید جنگ تعرفه‌ها که در اوایل سال ۲۰۲۵ به اوج خود رسید، دو کشور بر سر یک آتش‌بس ۹۰ روزه که شامل کاهش قابل‌توجه عوارض بود به توافق رسیدند. این توافق در جریان مذاکرات سطح بالا در ژنو و با هدف کاهش تنش‌ها و فراهم کردن بستری برای گفت‌وگوهای بیشتر به‌منظور دستیابی به راه‌حلی پایدارتر منعقد شد.
این توافق را می‌توان گامی مهم در مسیر کاهش تنش‌های کوتاه‌مدت تلقی کرد که فرصتی برای مذاکرات جامع‌تر فراهم می‌سازد. بااین‌حال، ماهیت موقتی توافق و مستثنا بودن برخی بخش‌های کلیدی، تداوم نااطمینانی در روابط تجاری آمریکا و چین را نشان می‌دهد. کسب‌وکارها با دقت روند مذاکرات آتی در سطوح عالی را دنبال خواهند کرد تا روشن شود آیا این آتش‌بس موقت به یک چارچوب تجاری پایدار و چندجانبه بدل خواهد شد یا خیر.
کمیسیون اروپا در حال پیشبرد طرح‌هایی برای ارائه پیشنهادی قانونی با هدف حذف کامل واردات گاز از روسیه تا پایان سال ۲۰۲۷ است. این ابتکار بر تداوم تلاش‌های اتحادیه اروپا از زمان تشدید درگیری در اوکراین در سال ۲۰۲۲ برای کاهش وابستگی به روسیه، تأمین‌کننده پیشین اصلی انرژی این بلوک، استوار است. ممنوعیت کامل واردات گاز از روسیه در صورت تبدیل‌شدن به قانون، یک چرخش راهبردی عمده با پیامدهایی فنی، اقتصادی و ژئوپلیتیکی خواهد بود.
موفقیت این طرح، به توانایی اتحادیه اروپا در مدیریت اختلافات داخلی، تنوع‌بخشی به منابع انرژی، مهار آثار منفی اقتصادی و ارزیابی دقیق واکنش روسیه در بستر تحولات جهانی بستگی دارد.
در تحولات منطقه در رویدادی که ناظران آن را نقطه عطفی در روابط دوجانبه میان عربستان سعودی و ایالات‌متحده آمریکا می‌دانند، دو کشور در ماه مه ۲۰۲۵ مجموعه‌ای از توافقات اقتصادی و دفاعی جامع را در ریاض به امضا رساندند. در کانون این بسته توافقات، توافق‌نامه مشارکت اقتصادی راهبردی قرار دارد که چارچوبی جامع برای گسترش تجارت و سرمایه‌گذاری متقابل فراهم می‌سازد.
این توافق‌نامه شامل تدابیری برای تسهیل مقررات تجاری، بررسی امکان کاهش تعرفه‌ها و ترویج همکاری‌های فناورانه در حوزه‌هایی همچون انرژی‌های تجدیدپذیر و هوش مصنوعی است. در اقدامی بی‌سابقه، عربستان سعودی تعهد داده است ۶۰۰ میلیارد دلار در اقتصاد ایالات‌متحده سرمایه‌گذاری کند.
در ادامه روند تحولات اقتصادی مثبت عراق، هیئت ملی سرمایه‌گذاری اعلام کرد که در دو سال گذشته، مجموع سرمایه‌گذاری‌های خارجی مستقیم در این کشور از مرز ۶۴ میلیارد دلار عبور کرده است؛ رقمی بی‌سابقه که نشان‌دهنده بهبود قابل‌توجه فضای سرمایه‌گذاری و مؤثر بودن برنامه‌ریزی‌های کلان اقتصادی در سطح دولت مرکزی است.
موفقیت‌های اخیر در حوزه جذب سرمایه‌گذاری، تنها محدود به جذب منابع مالی نبوده، بلکه حاصل اصلاحات ساختاری، همسویی با قوانین بین‌المللی و افزایش شفافیت در فرآیندهای اداری است. عراق در سال‌های اخیر با الحاق به کنوانسیون سنگاپور برای حل‌وفصل اختلافات سرمایه‌گذاری و نیز کنوانسیون نیویورک ۱۹۵۸ برای شناسایی احکام داوری بین‌المللی، گام مهمی در تقویت اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی برداشته است.
وزیر دارایی بریتانیا، اخیراً اعلام کرد که دولت این کشور در آستانه نهایی کردن یک توافق‌نامه تجاری جامع با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس است. این توافق‌نامه با هدف کاهش تعرفه‌های گمرکی، تقویت جریان سرمایه‌گذاری متقابل و گسترش دسترسی سرمایه‌گذاران بریتانیایی به بازارهای خلیج‌فارس طراحی شده است. این توافق‌نامه بر تقویت نوآوری و تجارت دیجیتال در حوزه‌های فناوری پیشرفته، هوش مصنوعی و امنیت سایبری تمرکز دارد.
در پژوهش‌های تازه گزارش «چشم‌انداز تجارت جهانی ۲۰۲۵» که اخیراً از سوی سازمان جهانی تجارت منتشر شده است، تصویری جامع از وضعیت جاری و تحولات پیش روی تجارت بین‌الملل ارائه می‌دهد. این گزارش با رویکرد سناریو محور، دو مسیر اصلی برای آینده تجارت جهانی ترسیم می‌کند.
این گزارش نشان می‌دهد که در فضای متلاطم تجارت جهانی، خاورمیانه باوجود چالش‌های سیاسی و ساختاری، همچنان نقش مثبت و پایداری ایفا می‌کند و عملکرد این منطقه در مقایسه با سایر مناطق جهان چشمگیر و حتی شگفت‌انگیز است.
در شماره ماه مه ۲۰۲۵ گزارش به‌روزرسانی تجارت جهانی آنکتاد، تمرکز اصلی بر نقش راهبردی فلز مس در فرآیند گذار به انرژی پاک و توسعه اقتصاد دیجیتال قرار گرفته است. این گزارش نشان می‌دهد که با افزایش جهانی تقاضا برای مس ـ ناشی از گسترش صنایع سبز، الکتریکی سازی حمل‌ونقل و زیرساخت‌های فناوری اطلاعات ـ شکاف میان عرضه و تقاضا در حال گسترش است. در عین حال، ساختارهای فعلی تجارت جهانی به‌گونه‌ای تنظیم شده‌اند که عمدتاً به نفع صادرات مواد خام از کشورهای در حال توسعه و به زیان توسعه ارزش‌افزوده داخلی در این کشورها عمل می‌کنند.
مرکز پژوهش‌های اتاق ایران درحرکتی منسجم و کارشناسی، تهیه و انتشار سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران در دستور کار قرار داده است و در این گزارش‌ها مسائل مهم روز از منظر تأثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران موردبحث و بررسی قرار می‌گیرند.
متن کامل صد و دهمین گزارش از سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» را اینجا مشاهده کنید.
دیدگاه خود را بیان کنید