به گزارش آژانس خبری کارآفرینان اقتصاد، روابط جمهوری اسلامی ایران و ازبکستان به دلیل قرابت های تاریخی، فرهنگی و ریشه های تاریخی همواره از اهمیت بالایی برخوردار بوده و این قرابت ها و ریشه های تاریخی توانسته روابط دو کشور را در مسیر پویایی قرار دهد.

عبدالله عارفوف نخست وزیر ازبکستان روز گذشته (یکشنبه) در راس هیاتی بلندپایه و به دعوت رسمی محمدرضا عارف معاون رئیس جمهوری اسلامی ایران برای دیدار و گفت وگو با مقامات کشورمان و نیز شرکت در اجلاس کمیسیون مشترک همکاری‌ها و همایش تجاری فعالان اقتصادی دو کشور به تهران سفر کرد.

روز گذشته با حضور «محمدرضا عارف» و «عبدالله عارفوف» چهار سند و یادداشت تفاهم همکاری مشترک میان مقام‌های عالی‌رتبه دو کشور به امضا رسید. همچنین در این مراسم، نقشه راه بین دولتی دو کشور جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ازبکستان برای دوره ۲۷-۲۰۲۵ میلادی به امضای معاون اول رئیس جمهور و نخست وزیر ازبکستان رسید.

محمدرضا عارف در نشست هیات‌های عالی‌رتبه ایران و ازبکستان با تاکید بر اینکه دو کشور برای افزایش سطح روابط دو کشور اراده لازم را دارند، تصریح کرد: دولت چهاردهم مصمم به ارتقای روابط در همه زمینه‌ها با ازبکستان است.

عبدالله عارفوف نخست‌وزیر ازبکستان نیز در این نشست، دیدارها و ملاقات‌های مقامات عالی‌رتبه دو کشور در بالاترین سطوح سیاسی را زمینه‌ساز افزایش تعاملات اقتصادی و تجاری دانست که باید در حوزه‌های دیگر نیز گسترش یابد.

پیش از این و در جریان سفر به ارمنستان محمدرضا عارف معاون اول رئیس جمهور با عبدالله عارفوف نخست وزیر ازبکستان دیدار و گفت و گوهایی داشتند. مسعود پزشکیان رئیس جمهوری اسلامی ایران نیز در جریان سفر به ترکمنستان و در دیدار با شوکت میرضیایف رئیس جمهور ازبکستان، بر توسعه روابط در زمینه‌های علمی، صنعتی و فرهنگی تاکید داشتند.

ایران و ازبکستان: از قرابت تاریخی تا همکاری های اقتصادی مشترک

ازبکستان یکی از کشورهای مهم منطقه آسیای مرکزی و اوراسیا محسوب می شود؛ این کشور در قلب آسیای مرکزی بین دو رود آمودریا و سیر دریا قرار گرفته است و با تمام جمهوری‌های تازه استقلال یافته از اتحاد جماهیر شوروی و نیز با افغانستان مرز مشترک دارد. این کشور به‌ عنوان پرجمعیت‌ترین کشور(۳۵ میلیون نفر) منطقه محسوب می‌شود و مردم آن با فرهنگ ایرانی- اسلامی پیوندهای دیرینه دارند. از لحاظ فرهنگی، مردم برخی مناطق آن همانند سمرقند و بخارا هنوز به زبان فارسی سخن می‌گویند.

مطابق گزارشی که در سایت سفارت ایران در تاشکند وجود دارد از ابتدای برقراری روابط، تاکنون بیش از ۵۰ سند همکاری در زمینه‌های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی بین دو کشور به امضا رسیده است. از این اسناد قریب به ۱۰ سند مربوط به حوزه حمل و نقل، ۴ سند در زمینه همکاری بین کتابخانه‌ها و نسخ خطی، ۴ بیانیه اجلاس روسای محترم جمهور، ۱۲ یادداشت تفاهم کمیسیون مشترک، بیش از ۵ سند مربوط به حوزه همکاری‌های سیاسی مانند استرداد مجرمین، همکاری‌های سیاسی، امنیتی و مبارزه با قاچاق مواد مخدر و مابقی مربوط به همکاری‌های اقتصادی از جمله یادداشت تفاهم تعرفه ترجیحی، همکاری‌های بازرگانی، گردشگری و اجتناب از اخذ مالیات‌های مضاعف بوده است.

ازبکستان با داشتن منابع غنی طبیعی، نیروی انسانی جوان و بازارهای رو به رشد، می‌تواند به یک شریک مهم برای ایران تبدیل شود. از سوی دیگر، ایران با تجربیات گسترده در زمینه‌های انرژی، صنعت، فناوری و زیرساخت‌ها می‌تواند به عنوان یک همکار راهبردی برای ازبکستان در نظر گرفته شود. البته ایران و ازبکستان در سال‌های اخیر تلاش کرده اند تا گام‌های مهمی در این زمینه ها بردارند.

در این چارچوب، اقتصاد یکی از موضوعات محوری مناسبات میان ایران و ازبکستان طی دهه های اخیر بوده و هنوز مناسبات اقتصادی از محورهای مهم توسعه روابط دو کشور محسوب می شود. ازبکستان همواره بازاری بزرگ و جذاب برای تجار ایرانی بوده و از سوی دیگر، باتوجه ‌به تحولات ژئوپلیتیکی جهان، ایران مسیر ترانزیتی بسیار مناسبی برای ازبکستان محسوب می‌شود. آمارهای تجاری از روابط دو کشور در سال‌های اخیر روندهای روبه‌رشدی را نشان می‌دهد. مجموع مبادلات تجاری دو کشور از رقم ۱۶۰.۲ میلیون دلار در سال ۲۰۱۷ و به رقم ۵۰۳.۸ میلیون دلار در سال ۲۰۲۱میلادی رسیده است. رشد ۳ برابری مبادلات تجاری دو کشور در مقایسه با گذشته نشان از وجود و گسترش ظرفیت‌های اقتصادی تجارت میان دو کشور است.

معاون اول رئیس جمهور، محمدرضا عارف روز یکشنبه در همایش تجاری ایران و ازبکستان که با حضور فعالان اقتصادی و بخش خصوصی دو کشور برگزار شد،گفت: روابط دوجانبه ایران و ازبکستان از جمله روابط تجاری در سال‌های اخیر پویا و رو به رشد است، حجم تجارت دو کشور در سال ۲۰۲۴میلادی، ۵۰۰ میلیون دلار بوده است اما معتقدیم ظرفیت‌های موجود بیش از این می‌باشد. روابط دو کشور قابلیت ارتقاء و توسعه بیشتری دارد.

صادرات ایران به ازبکستان شامل کالاهایی نظیر محصولات پتروشیمی، مصالح ساختمانی، ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی است. در مقابل، ازبکستان محصولات کشاورزی، منسوجات و مواد معدنی را به ایران صادر می‌کند. این تنوع در کالاهای صادراتی و وارداتی، نشان‌دهنده پتانسیل بالای همکاری‌های اقتصادی میان دو کشور است.

روسای جمهور ازبکستان و ایران در شهریور ۱۴۰۱، هفده موافقت‌نامه در زمینه انرژی و حمل‌ونقل به امضا رساند که محور اصلی روابط اقتصادی ایران و ازبکستان، حمل‌ونقل و لجستیک بوده و درخواست ازبکستان برای پیوستن به توافقنامه چابهار پذیرفته شده است. توافقنامه چابهار، قراردادی بین هند، ایران و افغانستان است که امکان صادرات کالاهای هندی از طریق ایران به افغانستان را فراهم می‌کند.

همچنین طی پنج سال گذشته بیش از ۳۵۰ شرکت ایرانی در ازبکستان تأسیس شده است. این امر موجب افزایش همکاری با ایران در زمینه تجارت و سرمایه‌گذاری متقابل و همچنین حمل‌ونقل خواهد شد.

چشم انداز مناسبات ایران و ازبکستان

روابط ایران و ازبکستان در سال‌های اخیر شاهد تحولات مثبت و روبه شدی بوده است؛ از گسترس همکاری ها در حوزه های سیاسی، اقتصادی، ترانزیتی گرفته تا توسعه مناسبات فرهنگی و گردشگری؛ اما همچنان فرصت‌های متعددی برای توسعه روابط وجود دارد که می‌تواند به نفع هر دو کشور باشد. ایران و ازبکستان می‌توانند با برنامه‌ریزی دقیق و تقویت همکاری‌های دوجانبه، روابط خود را در سطوح مختلف ارتقا دهند و از مزایای اقتصادی و راهبردی این همکاری‌ها بهره‌مند شوند.

موقعیت جغرافیایی ایران به‌عنوان دروازه ورود ازبکستان به آب‌های آزاد، اهمیت زیادی در همکاری‌های ترانزیتی خواهد داشت که این موضوع در دیدار مقامات عالی‌رتبه دو کشور مورد تأکید قرار گرفته است. پروژه‌های کلیدی مانند کریدور شمال- جنوب و مسیر ترانزیتی چابهار می‌توانند به توسعه حمل‌ونقل و کاهش هزینه‌های تجاری بین دو کشور کمک کنند. توافقات جدید در زمینه حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای، از جمله اتصال راه‌آهن ایران و ازبکستان، بهبود چشمگیری در همکاری‌های لجستیکی ایجاد می کند.

در فرجام می توان گفت، ارتقای مبادلات سیاسی اقتصادی میان ایران و ازبکستان به‌عنوان یکی از قدرت‌های برتر آسیای مرکزی علاوه بر داشتن مزایای اقتصادی فراوان، باعث توسعه دو کشور خواهد شد.حجم تجارت خارجی دو کشور در سال۲۰۲۴میلادی ۵۰۰ میلیون میلیون دلار بوده است که به نظر می رسد که این حجم از تجارت خارجی از دورنمای دو میلیارد دلار برخوردار است.

ازاین‌رو، دیپلماسی به ویزه دیپلماسی اقتصادی فعال می‌بایست به کمک مناسبات اقتصادی و تجارت خارجی دو کشور آمده و با رفع موانع سیاسی و گره های اقتصادی، حجم تجارت خارجی دو کشور افزایش یافته ودورنمای دو میلیارد دلاری تجارت خارجی را محقق کند.