به گزارش آژانس خبری کارآفرینان اقتصاد،  علم اقتصاد اسلامی شاخه‌ای تخصصی از دانش اقتصاد است که با بهره‌گیری از آموزه‌های اسلامی، به تحلیل و تبیین رفتارها و فرآیندهای اقتصادی می‌پردازد. موضوع این علم، بر اساس دیدگاه‌های مختلف، به شکل‌های گوناگونی تعریف شده است که هر کدام تأثیر مهمی بر نحوه مطالعه و کاربرد آن دارد.

یکی از نظریه‌ها موضوع علم اقتصاد اسلامی را مشابه اقتصاد متعارف می‌داند؛ یعنی مطالعه پدیده‌های اقتصادی بدون توجه به ملاحظات دینی یا فرهنگی. اما نظریه دوم، علم اقتصاد اسلامی را متمرکز بر رفتارهای اقتصادی مسلمانان در جوامع اسلامی می‌داند؛ بدین معنا که تحلیل‌های اقتصادی در این شاخه مبتنی بر ارزش‌ها، باورها و چارچوب‌های فقهی و شرعی شکل می‌گیرد.

نظریه سوم، که جامع‌تر است، علم اقتصاد اسلامی را به عنوان علمی جهان‌شمول معرفی می‌کند که قوانین و اصولی کلی دارد و می‌تواند رفتار اقتصادی انسان‌ها را فارغ از دین و مذهبشان توضیح دهد. به بیان دیگر، این نظریه معتقد است علم اقتصاد اسلامی می‌تواند مبانی هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی متفاوتی نسبت به اقتصاد متعارف ارائه دهد که منجر به روشی مستقل و جامع شود.

با توجه به این دیدگاه‌ها، اگر موضوع علم اقتصاد اسلامی را رفتارهای اقتصادی مسلمانان در جامعه اسلامی بدانیم، تحلیل‌ها و نتایج آن با اقتصاد متعارف تفاوت بنیادینی خواهد داشت؛ زیرا مبانی ارزشی، اخلاقی و حقوقی در اسلام با نظام‌های اقتصادی غربی به ویژه سرمایه‌داری متفاوت است. از سوی دیگر، اگر موضوع آن فراتر از این تعریف باشد و علم اقتصاد اسلامی را به لحاظ روش‌شناسی و مبانی نظری متفاوت بدانیم، می‌توان انتظار داشت که این علم ضمن بهره‌مندی از قوانین اقتصادی، رویکردی مبتنی بر اصول اسلامی را در شناخت و تحلیل پدیده‌های اقتصادی ارائه دهد.

بنابراین، علم اقتصاد اسلامی نه تنها می‌تواند به عنوان شاخه‌ای تخصصی در داخل جوامع مسلمان مورد استفاده قرار گیرد، بلکه با تدوین مبانی معرفت‌شناختی و هستی‌شناختی منسجم، قابلیت جهانی شدن و ارائه چارچوبی نوین در علم اقتصاد را دارد.

نتیجه‌گیری

موضوع علم اقتصاد اسلامی در سه سطح قابل بررسی است: به عنوان مطالعه پدیده‌های اقتصادی مشابه اقتصاد متعارف، به عنوان تحلیل رفتارهای اقتصادی مسلمانان در چارچوب‌های اسلامی، و به عنوان علمی جهان‌شمول با مبانی و روش‌های متفاوت. با تأکید بر مبانی معرفت‌شناختی و هستی‌شناختی اسلام، علم اقتصاد اسلامی قابلیت ارائه رویکردی نوین و مستقل را دارد که می‌تواند هم در تحلیل‌های داخلی جوامع اسلامی و هم به عنوان چارچوبی جهانی برای فهم اقتصاد، جایگاه ویژه‌ای بیابد. این دیدگاه علاوه بر تعمیق نظریات اقتصادی، امکان توسعه و اصلاح نظام‌های اقتصادی موجود را با توجه به ارزش‌ها و اصول اسلامی فراهم می‌کند.