در چهل و دومین گزارش از این سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی»، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه‌ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه‌شده و آخرین روندها و پیش‌بینی‌های اقتصادی تهیه‌شده توسط بزرگ‌ترین نهادهای اقتصادی بین‌المللی، در قالب داده‌های تازه مورد واکاوی قرار گرفته‌اند.

در بخش تحولات جهانی این گزارش، حرکت آمریکا در مسیر اعمال تحریم‌های ثانویه علیه روسیه موردتوجه قرار گرفته که گویا این تحریم‌ها برخلاف تصورات اولیه، آن‌گونه که تصور می‌شد به اقتصاد روسیه آسیب نزده است. علاوه بر این، روسیه بر تلاش‌های خود برای دور زدن تحریم‌ها افزوده و در این میان به‌ویژه بر متحدان آمریکا همچون ترکیه، امارات و هند تکیه کرده است.

در حال حاضر از یک‌سو تحریم‌ها، کارایی لازم را ندارد و از طرف دیگر برای اعمال سفت‌وسخت تحریم‌ها، غرب باید با متحدان خود وارد چالش شود. در همین حال رئیس‌جمهور روسیه در دیدار با همتای چینی در اجلاس اخیر سازمان همکاری شانگهای از افزایش تجارت با چین به 200 میلیارد دلار در سال جاری خبر داد. تحریم‌های شدید غرب علیه روسیه، چین را به مهم‌ترین شریک تجاری این کشور بدل کرده است. شریکی که حدود 30 درصد از کل تجارت خارجی روسیه را در دست دارد.

در خبری دیگر وزارت اقتصاد آلمان اخیراً اعلام کرد که برلین کنترل زیرمجموعه‌های آلمانی شرکت‌های بزرگ نفتی روسیه را در دست گرفته و آنها را به مدت شش ماه تحت مدیریت دولت این کشور قرار می‌دهد. مقامات آلمانی، دلیل این اقدام را اطمینان از بهره‌برداری از سه پالایشگاه نفت روس نفت برشمرده است. پس‌ازاینکه ارائه‌دهندگان خدمات مهم، بیمه‌گران و بانک‌ها از همکاری با شرکت روسی خودداری کردند، تداوم فعالیت این پالایشگاه‌ها به خطر افتاده است.

در تحولات منطقه‌ای تلاش اردوغان برای پیروزی در انتخابات بعدی ازجمله اخبار مهم منطقه است. باوجودآنکه ترکیه تنها شریک گفت‌وگوی سازمان همکاری شانگهای است و حتی عضو ناظر نیز محسوب نمی‌شود، در اجلاس اخیر این سازمان در بالاترین سطح، شرکت کرد. رجب طیب اردوغان از این اجلاس به‌عنوان فرصتی برای رایزنی با کشورها در جهت کاهش بحران اقتصادی این کشور بهره برد. تمرکز اردوغان در این اجلاس بر رایزنی با پوتین برای شکل‌دهی به قراردادهای جدید در حوزه انرژی با هدف کاهش کسری تراز تجاری این کشور بود.

«برنامه جامع توسعه همکاری بین جمهوری آذربایجان و جمهوری قزاقستان برای سال‌های 2026-2022» از دیگر موضوعات مهم منطقه است. محور اصلی همکاری دو کشور در حمل‌ونقل و لجستیک، استفاده از کریدور میانی یا کریدور کاسپین و ادغام مسیر چندوجهی زنگزور در آن است. روشن است که پیشرفت این کریدور و تبدیل‌شدن آن به مسیر اصلی حمل‌ونقل کالا در پهنه اوراسیا علیه منافع ژئواکونومیک ایران است.

امارات اما خبرسازترین کشور منطقه در هفته اخیر بود. سفیر رژیم صهیونیستی در امارات، مدعی است که تجارت این رژیم و امارات متحده عربی در سه سال آینده به 5 میلیارد دلار خواهد رسید و دو طرف امیدوارند در پیامد امضای موافقت‌نامه تجارت آزاد در ماه می 2022، تجارت طرفین به‌سرعت روبه رشد رود و در 2030 به 10 میلیارد دلار افزایش یابد. سرمایه‌گذاری شرکت آمازون در امارات و رونمایی وزیر امور آینده امارات متحده عربی از استراتژی کلان موسوم به «پروژه‌های 50» با هدف تبدیل این کشور به یک قطب جهانی در 50 سال آینده از دیگر رخدادهای مرتبط با این کشور است.

دولت مصر نیز اخیراً از تصمیم خود برای انتشار اوراق قرضه به واحد پول چین، یوآن، خبر داد. اگرچه هنوز یوآن برای تبدیل‌شدن به رقیب تمام‌عیار دلار راه درازی در پیش دارد اما سرعت بین‌المللی شدن این ارز، قابل‌توجه است.

در بخش داده‌های تازه، صندوق بین‌المللی پول پیامدهای کاهش صادرات گاز روسیه بر اقتصاد اروپا را بررسی کرده است. مطابق این مطالعه کشورهای اروپای شرقی به‌شدت از این امر متأثر می‌شوند؛ اما کشورهایی مانند سوئد تأثیرپذیری چندانی ندارند.

همچنین داده‌های تازه آنکتاد نشان از برتری آشکار آسیا در تجارت دریایی دارد. سهم 60 درصدی این منطقه در بارگیری و سهم 40 درصدی آن در تخلیه کالا به‌خوبی موقعیت برتر آن را نشان می‌دهد. به‌ویژه در مقایسه با سهم کمتر از 20 درصدی کانون‌های سنتی تجارتی یعنی آمریکا و اتحادیه اروپا.

از سوی دیگر داده‌های جدید دولت چین نشان می‌دهد که محرک‌های توسعه جدید به‌طور فزاینده‌ای در رشد اقتصادی چین نقش‌آفرینی می‌کنند. این شاخص سال 2014 را به‌عنوان سال پایه قرار داده و 100 امتیاز را به‌عنوان ارزش پایه به همراه پویایی صنایع جدید و اشکال و مدل‌های جدید کسب‌وکار را در کنار زیرشاخص‌هایی که اقتصاد اینترنتی، قابلیت نوآوری، پویایی اقتصادی، سطح دانش و ارتقای صنعتی است را پوشش و سنجش قرار می‌دهد.

به گزارش اتاق ایران آنلاین، مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در حرکتی منسجم و کارشناسی، تهیه و انتشار سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است و در این گزارش‌ها مسائل مهم روز از منظر تأثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند.

متن کامل چهل و دومین گزارش از سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» را اینجا بخوانید.